O menopauzie zwykle mówimy w odniesieniu do czasu przed i po ostatniej menstruacji, jednak z medycznego punktu widzenia termin ten stosuje się wyłącznie do samego momentu ostatniej miesiączki, natomiast lata z nią sąsiadujące to klimakterium.
Kilka słów o menopauzie
Menopauza jest zatem trwałym fizjologicznym zatrzymaniem u kobiety cyklu miesiączkowego. Określa się ją wówczas, gdy menstruacja nie wystąpiła od pełnego roku, a więc istnieje już pewność, że jajniki zupełnie przestały wytwarzać jajeczka, co jest równoznaczne ze stwierdzeniem u kobiety trwałej niepłodności.
Zwykle dzieje się to gdzieś pomiędzy 45 - 58 rokiem życia, a poprzedzone jest występowaniem miesiączek w cyklach nieregularnych. Zmiany menopauzalne obejmują głównie ustanie zdolności wytwarzania przez jajniki estrogenów oraz progesteronu, co niesie ze sobą cały szereg innych objawów, a więc między innymi zaburzenia układu nerwowego, zmiany w sferze emocjonalnej, a w późniejszym wieku zwiększone ryzyko wystąpienia wielu poważnych chorób.
Czas menopauzy dzieli się na trzy okresy.
- Pierwszy (przedmenopauzalny) poprzedza wystąpienie ostatniej miesiączki. Najbardziej charakterystycznymi objawami są tutaj: cykle bezowulacyjne, nieregularne, skrócone lub obfite krwawienia, plamienia, stany zapalne pęcherza moczowego, suchość i podrażnienia pochwy, bolesność piersi, uderzenia gorąca, nocne poty, zmęczenie, zmiany nastroju, wybuchowość, zaburzenia snu, wzdęcia.
- Drugi okres (okołomenopauzalny) to czas kiedy występuje ostatnie krwawienie,
- Trzeci (postmenopauzalny) następuje po nim i towarzyszy kobiecie już do końca jej życia
Ryzyko i profilaktyka
Kobiety w klimakterium ogólnie obarczone są sporym ryzykiem zapadalności na różnego rodzaju choroby, jak choćby typu sercowo-naczyniowego, miażdżycę, nadciśnienie, zwiększenie krzepliwości krwi, osteoporozę, dlatego też należy zrobić wszystko, aby w porę im zapobiec, a kiedy już wystąpią stosować się do wszelkich zaleceń.
Jeszcze stosunkowo niedawno uważało się, że prawdziwym zbawieniem jest tu hormonalna terapia zastępcza (HTZ), której głównym zadaniem jest dostarczanie z zewnątrz estrogenów w połączeniu z progesteronem. Obecnie jednak coraz powszechniej uważa się, że zbyt duże ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych, zwłaszcza u osób obciążonych nimi genetycznie, jest zdecydowanym przeciwwskazaniem do jej stosowania.
Badania wykazały też, że długotrwałe wprowadzenie HTZ wpływa na zwiększone ryzyko udaru mózgu, zawału serca i rozwoju demencji. To wszystko w połączeniu z wynikami obserwacji świadczącymi, że łagodzenie uciążliwych objawów menopauzy nie przynosi spodziewanych efektów zdrowotnych - a właściwie tylko chwilową poprawę samopoczucia kobiety - spowodowało, że coraz więcej państw Europy wycofuje się z jej stosowania.
To nie jest jednak tak, że kobieta jest w tym trudnym dla siebie czasie zupełnie bezbronna, ale powinna wyjątkowo o siebie zadbać oraz ogromny nacisk położyć na profilaktykę, zatem regularnie wykonywać różnego rodzaju badania. Do listy badań obowiązkowych należy więc włączyć badania ginekologiczne, czyli cytologię, wymazy, usg pochwy, kontrolować piersi poprzez samobadanie, ale również poddawać się mammografii i usg piersi, wykonywać podstawową morfologię, mierzyć poziom glukozy i cholesterolu z podziałem na frakcje HDL i LDL, poziom trójglicerydów, kontrolować enzymy wątrobowe ASPAT i ALAT oraz ciśnienie tętnicze.
Dla kobiet będących w okresie przekwitania największym ryzykiem i zagrożeniem dla zdrowia jest palenie, otyłość, siedzący tryb życia, wysoki poziom cholesterolu i wysokie ciśnienie krwi, dlatego tak ważne jest, aby w miarę możliwości starać się ryzyko to wyeliminować.
Jak radzić sobie z menopauzą
Menopauza nie jest chorobą, niemniej niesie ze sobą zmiany, które mogą mieć ogromny wpływ na samopoczucie kobiety. Aby sobie pomóc warto nosić ubrania z naturalnych włókien, ale też ubierać się warstwowo, tak aby w czasie uderzenia gorąca zawsze istniała możliwość zdjęcia części odzieży. W razie kiedy jest to szczególnie uciążliwe można do czoła przyłożyć zimny okład lub włożyć dłonie do zimnej wody.
Należy też przyjmować dużo płynów, właściwie się odżywiać, dostarczać organizmowi fitoestrogeny, uprawiać sport i ogólnie dużo się ruszać, pamiętając jednak, aby unikać nadmiernego forsowania organizmu. Koniecznie należy przestać palić. Aby zapobiec wstydliwemu nietrzymaniu moczu, kobieta powinna starać się wzmacniać mięśnie łonowo – guziczkowe, co można osiągnąć poprzez naprzemienne kurczenie ich i rozkurczanie, np. w trakcie korzystania z toalety.
Powszechnym problemem jest też uczucie suchości pochwy, tu z pomocą przychodzą różnego rodzaju nawilżacze i lubrykanty, z czego te pierwsze pomagają w przypadku zaniku śluzówki macicy i suchości pochwy, drugie natomiast zapewniają nawilżenie podczas samego stosunku.
Fitoestrogeny są naturalnymi związkami roślinnymi o udowodnionych właściwościach antyutleniających, ich stosowanie nie wywołuje skutków ubocznych jak przy terapii hormonalnej, za to przynosi mnóstwo zalet, między innymi łagodzi uderzenia gorąca, zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi, miażdżycy i osteoporozy, poprawia stan skóry. Wysoką dawkę fitoestrogenów znajdziemy między innymi w owsie, marchwi, soi, ciecierzycy, życie, sezamie, kukurydzy, jabłkach, wiśniach, czerwonym winie, koprze, anyżu i czosnku.
Bardzo ważne jest też ogólne właściwie odżywianie się, należy zatem pamiętać o ograniczeniu spożycia kawy, alkoholu, ostrych przypraw, mięsa wieprzowego, soli, żywności przetworzonej, słodzonych i gazowanych napojów. O ile do tej pory w kuchni nie używało się oleju lnianego i oliwy z oliwek, to właśnie teraz należy zacząć po nie sięgać, podobnie jak wprowadzić do jadłospisu większą ilość drobiu, ryb, roślin strączkowych, jaj, produktów mlecznych, nasion i orzechów, dużą ilość warzyw oraz owoców. Jeżeli jednak wciąż obawiamy się niedoborów, warto wprowadzić różnego rodzaju naturalne suplementy, w tym preparaty z wapniem, żeń szeniem, lecytyną (zawiera fitoestrogeny), witaminowe czy z zawartością dostarczającego dużej dawki energii koenzymu Q10.
Ruch powinien być systematyczny i wszechstronny, przy czym nie należy zanadto się forsować, gdyż po intensywnych ćwiczeniach dochodzi do utraty tkanki tłuszczowej, a to z kolei wpływa na i tak stale zmniejszającą się w organizmie ilość estrogenów. W takim przypadku następuje również spadek poziomu progesteronu, który jest niezbędny, aby nie tracić masy kostnej. Ćwicząc warto więc postawić na lżejsze ćwiczenia wydolnościowe, wzmacniające i rozciągające - świetnie sprawdzą się tu np. nornic walking, jogging czy pływanie.
Wciąż o sobie pamiętaj...
Kobieta, która wchodzi w okres klimakterium, niestety zbyt często czuje się nieatrakcyjna i zagubiona, czas płodności jest dla niej bowiem równoznaczny z nieuchronnie odchodzącą młodością, a dolegliwości, z którymi nagle musi się zmierzyć, efekt ten wyłącznie potęgują.
Warto jednak zauważyć, że to wciąż nie jest schyłek życia, a przed nią kolejne trzydzieści, czterdzieści lat, o których jakość szczególnie należy zadbać - choćby po to, aby sprawić, że lata te przyniosą ze sobą niczym nieskrępowaną radość. Jest to przecież czas kiedy obce stają się niepokoje związane z niechcianą ciążą, a wypuszczone w świat dzieci pozwalają na powrót naprawdę zająć się sobą - sięgać po marzenia, odnaleźć nowe pasje, czerpać z życia pełnymi garściami.
