Każdy z nas posiada indywidualny rytm wypróżnień, który może ulegać modyfikacjom w czasie trwania naszego życia, pod wpływem wielu czynników. Nieprawdą jest, że zdrowy człowiek powinien wypróżniać się codziennie, a każde odchylenie od tej normy to powód do niepokoju.

W zależności od naszej diety oraz trybu życia częstotliwość ta zmienia się i nie powinna być uznawaną za patologiczną. Istnieją jednak sytuacje, kiedy pacjent sam zaczyna zauważać, że ilość jego wizyt w toalecie jest zbyt duża lub też zbyt mała, a oddanie stolca wiąże się z bolesnymi dolegliwościami. Biegunka czy zaparcie to powszechne przypadłości i nie sposób znaleźć osoby, która choć raz w ciągu życia nie musiałaby się z nimi zmagać. Jak radzić sobie na własną rękę i kiedy odwiedzić lekarza- o tym wszystkim poniżej.

Objawy zaparacia i biegunki

Zaparcia, które występują stosunkowo częściej u osób starszych to stan, w którym chory oddaje stolec rzadziej niż co 3 dni, a wizycie w toalecie często towarzyszy ból, zwiększony wysiłek i napięcie. Stolec jest twardy, zbity, często oddawany w niewielkiej ilości i fragmentarycznie.

Biegunka, zwana potocznie rozwolnieniem to zaburzenie przeciwstawne- pacjent wypróżnia się powyżej 3 razy na dobę lub też stolce są płynne i półpłynne, nieuformowane. Oba z tych zaburzeń wymagają interwencji farmakologicznej, jeśli przeciągają się w czasie.

Przyczyny powstania choroby

Najczęstszą przyczyną zaparć jest siedzący tryb życia oraz mała aktywność fizyczna połączona z nieprawidłową dietą. Zaparcia mają też tendencję do pojawiania się w ciąży, zwłaszcza w jej końcowym etapie, kiedy macica znajduje się nisko w miednicy. Nie zawsze jednak zaparcia mają swoją przyczynę w prowadzonym trybie życia.

U osób starszych zaparcia połączone z niedokrwistością, pojawiającą się krwią w stolcu oraz chudnięciem są bardzo niepokojącym objawem i mogą wskazywać na nowotwór jelita grubego- jeden z częstszych nowotworów występujących w naszej populacji.

Zaparcia u niemowląt i dzieci mogą często być przyczyną wad w budowie jelit. Możliwe są też zaparcia jako skutek uboczny działania leków, głównie z grupy opioidów. Poza znaną wszystkim morfiną, używaną do leczenia silnych bólów, opioidem jest też kodeina zawarta w preparatach przeciwkaszlowych.

Biegunki mają najczęściej przyczynę pokarmową. Szczególnie w okresie letnim, bardzo łatwo o spożycie pokarmów zawierających bakterie działające drażniąco na jelito, a stąd już tylko krok do rozwoju biegunki. Luźne stolce zdarzają się tez u osób nietolerujących niektórych grup pokarmów, na przykład mleka i jego przetworów, a także jako efekt uboczny działania różnych grup leków- często biegunki wywołują hormony tarczycy czy antybiotyki.

Również stres emocjonalny zmusza nas nierzadko do częstszych wizyt w toalecie, a powtarzające się symptomy rozwolnienia i bólów brzucha w obliczu napięcia i zdenerwowania to zespół jelita drażliwego. Nawracające biegunki, bóle brzucha, chudnięcie i stany gorączkowe mogą być objawem przewlekłych stanów zapalnych jelit, na przykład choroby Leśniowskiego- Crohna.

Możliwe powikłania

Zaparcia poza swoją uciążliwością dla pacjenta, mogą być również przyczyną groźnych chorób jelita grubego. Stała obecność mas kałowych może skutkować rozwojem bakterii gnilnych, powodować stany zapalne jelit, a w skrajnych postaciach nawet owrzodzenia czy niedrożność. Zaparcia są również czynnikiem rozwoju hemoroidów i bolesnych szczelin odbytu. Istnieją sprzeczne dane o tym, czy powtarzające się zaparcia mogą przyczyniać się do rozwoju raka jelita grubego.

Ostre powikłanie biegunki to odwodnienie i wypłukanie ważnych dla organizmów jonów potasu oraz innych istotnych pierwiastków. Jest to stan szczególnie groźny dla niemowląt i dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Bezwzględnie konieczne jest stałe uzupełnianie płynów u chorego, a w przypadku niemowląt szybka konsultacja lekarska. Przewlekłe biegunki skutkują niedożywieniem, awitaminozą i innymi niedoborami pokarmowymi.

Jak rozpoznać chorobę?

Rozpoznanie choroby przez samego pacjenta nie nastręcza trudności. Podstawą jest ilość wypróżnień w ciągu doby oraz objawy towarzyszące: ból, domieszki w stolcu śluzu lub krwi, gorączka.

Leczenie zaparć i biegunek

Leczenie zaparć musi być przeprowadzone odpowiedzialnie i konsekwentnie. Dostępne szybo działające środki przeczyszczające zawierające senes i kruszynę są działaniem doraźnym, nie powodującym ustąpienia źródła dolegliwości, a ich przewlekłe stosowanie może być przyczyną uzależnienia się jelita i pogłębienia zaparć po ich odstawieniu. Dużo lepszym rozwiązaniem są środki oparte na bazie łagodnie działającej laktulozy lub czopki glicerynowe.

Najlepsze efekty przynosi zmiana diety, na taką która obfituje w produkty zawierające dużą ilość błonnika, na przykład pełnoziarniste pieczywo, razowe makarony, otręby pszenne, zielone warzywa.

Biegunki leczy się doraźnie stosując preparaty zawierające loperamid. Ich skuteczność jest wysoka, ale należy pamiętać, że w przypadku biegunek bakteryjnych nie likwidują one przyczyny, a wręcz zatrzymują toksyczne bakterie w jelicie. Przy podejrzeniu biegunki bakteryjnej konieczne jest zastosowanie środka zwalczającego bakterie, na przykład nifuroksazydu. Bezwględnie konieczne jest również stałe nawadnianie chorego, najlepiej przy pomocy dostępnych w aptece roztworów elektrolitów do samodzielnego rozpuszczenia.