Czy zawsze zostajesz w pracy po godzinach, jeżeli prosi cię o to szef? Czy piątkowe wieczory spędzasz z dziećmi siostry, bo nie umiesz jej odmówić? Czy tolerujesz niestosowne zachowania innych osób, bo boisz się zwrócić im uwagę? Twierdzące odpowiedzi na te pytania oznaczają ewidentny problem z asertywnością. Problem z wyrażaniem własnych potrzeb oraz opinii można rozwiązać poprzez naukę postawy asertywnej.
Moda na asertywność
W ostatnim czasie można zauważyć pewnego rodzaju modę na asertywność. Słowo to odmieniane jest na wszelkie sposoby i używane w przeróżnych kontekstach – w pracy, w domu, na uczelni, w stosunkach międzyludzkich. Podkreśla się również jej ogromną role w procesach wychowawczych. Równie istotna jest w procesie komunikacji interpersonalnej, gdyż jakość kontaktów międzyludzkich uwarunkowana jest przez pewien rodzaj umiejętności społecznej, a asertywność jest jedną z tychże umiejętności.
Teoria asertywności
Z reguły, słowo asertywność kojarzy nam się ze sztuką mówienia „nie”. Jednakże jest to pojecie o wiele szersze. Teoria asertywności zakłada, że każda jednostka ma pewne podstawowe prawa. Kluczowym z nich jest prawo do godności poprzez asertywność. Klasyk asertywności Herbert Fensterheim określił pięć następująco sformułowanych praw:
Masz prawo do robienia tego, co chcesz dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego;
Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie, nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne;
Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić;
Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia tej sprawy z drugą osobą;
Masz prawo do korzystania ze swoich praw. Jeśli z nich nie korzystasz, to godzisz się na odebranie ich sobie;
Powyższe prawa są fundamentem teorii asertywności oraz treningu umiejętności asertywnych.
Asertywność w pigułce
Najprościej mówiąc, asertywność polega na umiejętnym wyrażaniu własnego zdania, opinii, krytyki. Człowiek asertywny potrafi odmówić w sposób stanowczy, a zarazem nieraniący innych. Asertywność wiąże się z także autentycznością, z umiejętnością przyjmowania krytyki i pochwał, świadomością własnej wartości, otwartością, stanowczością i wrażliwością na innych.
Asertywność w praktyce – czyli jak być asertywnym
Osoba asertywna powinna pamiętać o następujących wskazówkach:
- najlepiej używać prostych komunikatów „tak” i „nie”
- nie przeprasza się bez winy
- nie straszy się rozmówcy
- nie usprawiedliwia się ani nie tłumaczy
- jasno wyjaśnia się powody swojego postępowania
- obrona w przypadku ataku
- nie pozwalamy na naruszenie naszej godności
- w komunikacie dominuje „ja” nie „ty”
- bezpośrednie pytania w przypadku niejasności
- nie kłamiemy
- pozostajemy sobą
- jasne i proste komunikaty wyjaśniające problem, sytuację
- przyznanie się do niewiedzy
- brak tolerancji dla zachowań raniących uczucia
- realizacja zamiarów bez krzywdy innych
- każdy ma takie same prawa
Droga do asertywności
Jeżeli na początku tego tekstu odpowiedziałaś twierdząco na postawione pytania z pewnością masz problem z asertywnością. Na szczęście dla ciebie, takich osób jest dużo więcej, gdyż asertywność nie jest umiejętnością wrodzoną. Każdy może jej się nauczyć. Mnóstwo jest ćwiczeń na asertywność, które każdy może wykonać samodzielnie. W skrajnych przypadkach braku asertywności, warto zwrócić się do specjalistów w tej dziedzinie, korzystając z oferowanych przez nich treningów asertywności.
