Na rynku pracy od kilku lat zawód nauczyciela nie schodzi z list zawodów bez przyszłości, mimo tych czarnych prognoz powoli odnotowuje się wzrost zapotrzebowania na to zajęcie. Najbardziej poszukiwanymi nauczycielami są osoby uczące języków obcych.

Zainteresowanie lingwistami jest bardzo duże i to zarówno w szkołach państwowych jak również w prywatnych szkołach językowych. Rośnie także popyt na nauczycieli przedmiotów technicznych.

Brakuje nauczycieli do nauczania ekonomii, elektroniki czy mechaniki, co przekłada się na zapotrzebowanie na takie osoby na rynku pracy. Chociaż posada nauczyciela może wydawać się kuszącą perspektywą, to młode kobiety coraz rzadziej decydują się na pracę w szkole ze względu na niskie zarobki.

Praca dla nauczycieli - niezbędne kwalifikacje

Tak wykształcenie nauczycieli, jak i wszelkie inne sprawy dotyczące pracy nauczycieli reguluje ustawa zwana tzw. Kartą Nauczyciela. Według niej, osoba, która chce uczyć w szkole podstawowej lub średniej musi spełniać między innymi następujące kryteria:

•     musi mieć ukończone studia wyższe z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończony zakład kształcenia nauczycieli
•     musi być zdrowa i przestrzegać zasad moralnych

Aby pracować w przedszkolach i klasach I–III szkół podstawowych chętne osoby muszą posiadać dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku pedagogika o specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym oraz /lub dyplom zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym.

Osoby które chcą nauczać przedmiotów technicznych i zawodowych nie muszą mieć jakiegoś specjalnego wykształcenia pedagogicznego. Najważniejszym kryterium w tych dziedzinach jest doświadczenie zawodowe w danej dziedzinie oraz ukończony kurs pedagogiczny uprawniający do nauczania przedmiotów zawodowych.

Jeżeli chodzi o specjalistów od nauczania języków obcych to pracodawcy bardzo zaniżyli standardy wykształcenia. Do nauczania języków obcych nie są potrzebne ukończone studia filologiczne. Niejednokrotnie wystarczy biegła znajomość języka obcego, potwierdzona certyfikatem oraz ukończony kurs metodyczny uprawniający do nauczania języków obcych.

Dodatkowe obowiązki nauczycieli

Do zakresu pracy nauczyciela oprócz tych wynikających z kodeksu pracy czyli np. przestrzegania zasad BHP, należą jeszcze obowiązki wynikające z Karty Nauczyciela, do których zaliczyć można np.:

•     realizacja planu dydaktyczno-wychowawczego według tygodniowego rozkładu zajęć,
•     realizacja programu kształcenia, wychowania i opieki w powierzonych przedmiotach, klasach i zespołach
•     stały rozój i wzbogacania własnego warsztatu pracy przedmiotowej i wychowawczej,
•     rozpoznawanie potrzeb uczniów i pomaganie im w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych,
•     wspieranie swoją postawą i działaniami pedagogicznymi rozwoju psychofizycznego uczniów, ich zdolności i zainteresowań.

Wypalenie zawodowe u nauczycieli

Praca nauczycieli, w której głównym celem jest działanie na rzecz dobra drugiej osoby lub grupy jest często narażona na tzw. syndrom wypalenia zawodowego. Nauczyciel musi być bardzo wrażliwy na potrzeby, musi rozumieć indywidualne uzdolnienia i bariery swoich uczniów. Nie może ograniczyć się jedynie do przekazywania wiedzy i ćwiczenia umiejętności. Dlatego ważną cechą jest umiejętność wzbudzania zaufania oraz skutecznego porozumiewania się z młodzieżą oraz ich rodzicami. Sytuacja taka wpływa na wszechobecność stresu w szkole, szczególnie gdy oczekiwania są bardzo wysokie a warunki niesprzyjające.

Nauczyciel zostaje sam na placu boju, bez wsparcia ze strony systemu edukacyjnego. Stres jest głównym czynnikiem prowadzącym do wypalenia zawodowego, który polega na wyczerpaniu emocjonalnym, objawia się lękiem, napięciem, zniechęceniem a nawet prowadzi do depresji. Innym czynnikiem wypalenia zawodowego jest depersonalizacja, która polega na traktowaniu innych osób w sposób przedmiotowy w celu uniknięcia nawiązania z nimi bliższych kontaktów społecznych, okazywania współczucia, przełamania poczucia powinności, zajmowania się nimi, co w konsekwencji prowadzi do utraty identyfikacji z zawodem i zaniku poczucia sensu wykonywanej pracy.

Do syndromu wypalenia zawodowego należy jeszcze dodać kolejny, polegający na obniżeniu potrzeby osiągnięć oraz braku satysfakcji z efektów pracy, pomimo ogromnego osobistego wysiłku wkładanego w wykonywane czynności. Doświadczaniu omawianej trudności towarzyszą dwie zasadnicze strategie zachowania: przedłużanie czasu i intensywności pracy pomimo jej małej skuteczności lub systematyczne uchylanie się od obowiązków.

Pracujesz jako nauczycielka ? Sprawdz czy grozi ci wypalenie zawodowe !

W pracy wychowawczej najczęściej spotykane jest osiem podstawowych objawów wypalenia zawodowego wraz z jego skutkami w pracy edukacyjnej:

•     działanie odtwórcze, przejawiające się brakiem inicjatywy w pracy wychowawczej,
•     zmęczenie pracą i uczniem, co powoduje zaburzenia w relacjach,
•     pozorna aktywność prowadząca do wielkiego zaniżenia efektywności wychowawczej,
•     znudzenie pracą objawiające się m.in. zniecierpliwieniem w odniesieniu do wychowanka,
•     schematyzm dydaktyczny, który charakteryzuje się powielaniem nieskutecznych metod wychowawczych,

Nauczyciel musi się stale dokształcać

Praca w szkolnictwie wiążę się również z ciągłym kształceniem i douczaniem się, żeby móc sprostać zmieniającym się warunkom i systememowi kształcenia. Te kwestie również reguluje Karta Nauczyciela która mówi, iż w budżetach organów prowadzących szkoły wyodrębnia się środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli z uwzględnieniem doradztwa metodycznego – w wysokości 1% planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli. Nauczyciele mogą również korzystać ze środków przeznaczonych na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli o których mówi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej. Zgodnie z tym rozporządzeniem ze środków na doskonalenie zawodowe nauczycieli, można dofinansować w części lub w całości:

•     opłaty za kształcenie pobierane przez szkoły wyższe i zakłady kształcenia nauczycieli,
•     opłaty za kursy kwalifikacyjne i doskonalające, seminaria oraz inne formy doskonalenia zawodowego dla nauczycieli skierowanych przez dyrektora szkoły lub   placówki,
•     koszty przejazdów oraz zakwaterowania i wyżywienia nauczycieli, którzy na podstawie skierowania udzielonego przez dyrektora szkoły lub placówki uczestniczą w różnych formach doskonalenia zawodowego, a w szczególności uzupełniają lub podnoszą kwalifikacje.

Szczeble kariery zawodowej w nauczycielstwie

Wspomniana wcześniej już karta reguluje również zasady awansu zawodowego. Nauczyciel może przejść poszczególne fazy rozwoju zawodowego:

 Faza kształcenia zawodowego:

•     praktyka w szkole
•     studia nauczycielskie

Faza adaptacji zawodowej:

•     nauczyciel stażysta (9 miesięcy – rozmowa kwalifikacyjna przed komisją, 2 lata pracy w szkole)
•     nauczyciel kontraktowy (Kontraktowy - 2 lata 9 miesięcy) – egzamin przed komisją egzaminacyjną, 1 rok pracy w szkole

 Faza dojrzałości zawodowej:

•     nauczyciel mianowany (Mianowany - 2 lata 9 miesięcy) – ocena dorobku, uzyskanie akceptacji komisji

Faza mistrzostwa zawodowego:

•     nauczyciel dyplomowany
•     profesor oświaty (20 lat pracy, w tym co najmniej 10 lat jako nauczyciel dyplomowany)

Zarobki nauczycieli

Na jakie zarobki można liczyć pracując w szkole? Zarobki uzależnione są od stopnia awansu zawodowego i kwalifikacji. Proponowane minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego od 1 września 2011 r. dla nauczyciela z tytułem magistra z przygotowaniem pedagogicznym wynoszą:

•     nauczyciel stażysta - 2182 zł brutto,
•     nauczyciel kontraktowy - 2246 zł brutto,
•     nauczyciel mianowany - 2550 zł brutto,
•     nauczyciel dyplomowany - 2995 zł brutto.

Zmiana pracy

Mimo, iż zawód nauczyciela wydaje się być z boku całkiem kuszącym zajęciem to jednak i tutaj należy liczyć się z możliwością utraty pracy. Jest to spowodowane reformą oświaty i niżem demograficznym. Jeżeli jednak musimy zmienić pracę, doświadczenie zdobyte w szkole może okazać się cennym doświadczeniem w takim zawodach jak copywriter, pilot wycieczek, wychowawca na koloniach czy tłumacz. Przytoczone możliwości to również ciekawa opcja dorobienia sobie dla emerytowanych nauczycieli.

„Przepracowałam w szkole ponad 30 lat i nie żałuję. Zawsze miałam klasy wyrównawcze, czyli takie, których nigdy nikt nie chciał. Chociaż byłam tylko skromnym nauczycielem matematyki w szkole podstawowej to z dzisiejszej perspektywy mogę przyznać, że odnosiłam nie lada sukcesy wychowawcze. Dzieciom z moich klas różnie poukładało się życie, ale gdy czasem się spotykamy to chętnie gawędzimy i wspominamy stare czasy. Bardzo cenię sobie to jak mi dziękują, za te wszystkie lata spędzone razem w szkole. Mam poczucie, że udało mi się zrobić dla wielu z nich coś dobrego.” Jola, 60 lat, emerytowana nauczycielka

Emerytura nauczycieli

Kwestia emerytur dla nauczycieli zawarta jest również w wspominanej Karcie Nauczyciela. Warunkiem nabycia prawa do emerytury jest posiadanie trzydziestoletniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze. Nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich powinni posiadać dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym. W celu przejścia na emeryturę nauczyciel, musi rozwiązać stosunek pracy w szkolnictwie. W przypadku, gdy jest zatrudniony w więcej niż jednej szkole lub placówce, wtedy musi rozwiązać wszystkie łączące go stosunki pracy.

Niejednokrotnie jako młode dziewczynki marzymy o tym by zostać nauczycielkami. I chociaż obecnie praca w szkole jest bardzo stresującym zajęciem, to satysfakcja płynąca z tej pracy jest ogromna. Wybierając zawód może warto zastanowić się nad pracą w szkole. Być może praca z młodzieżą i wskazywanie im dalszej drogi – okaże się naszym spełnieniem zawodowym i powołaniem.