Karanie i nagradzanie to chyba jedna z najbardziej popularnych i najstarszych metod wychowawczych.  Czy twój system kar i nagród działa poprawnie i przynosi oczekiwane rezultaty? Przekonaj się, czy wiesz wszystko na temat karania i nagradzania swoich pociech.

Czy karanie jest dobre?

Na temat karania istnieje wiele rozbieżnych poglądów. Jedni twierdzą, żeby nie karać wcale, inni dopuszczają tylko niektóre formy. Jedno natomiast  jest pewne – zdecydowanie należy wykluczyć formy agresywne, np. bicie oraz takie, które mają na celu  niezaspokojenie potrzeby miłości poprzez odmowę rodzicielskiego uczucia. Kary cielesne odbierają dziecku należną mu godność i szacunek, powodują  też, że czuje żal do swoich rodziców.

Dzieci karane cieleśnie znacznie częściej stają się wycofane społecznie, mają poczucie niższości lub same stają się agresywne.  Karanie może dać pozytywne efekty pod warunkiem, że nigdy nie jest wyładowaniem własnej złości, ale wynika z troski o dziecko. Dzieci doskonale rozróżniają, która kara jest sprawiedliwa, a która wynika z kaprysu i emocjonalności rodzica. Dobra kara powinna być zatem: wychowawcza i nieupokarzająca.

Powinna następować zaraz po przewinieniu oraz wynikać z konsekwentnego zachowania rodziców. Upomnienie słowne, towarzyszące karze nie powinno tez odnosić się do oceny dziecka, ale do oceny jego zachowania. Najlepszą karą jest odczucie przez dziecko konsekwencji swojego czynu.

Zamiast karania

Adele Faber i Elaine Mazlish, autorki książki „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”, w rozdziale poświęconemu tematyce karania proponują formy zastępcze, które są bardziej wartościowe niż samo karanie:

• wskazywanie w czym dziecko może pomóc,
• wyrażanie zdecydowanego sprzeciwu oraz swoich uczuć i oczekiwań,
• pokazanie sposobu naprawy zła, które wyrządziło,
• pozostawienie alternatywy, co do zmiany swojego zachowania,
• przejęcie inicjatywy oraz pozwolenie na odczucie konsekwencji złego zachowania.

Kiedy i jak nagradzać?

Ogólna zasada nagradzania polega na wzmacnianiu zachowań, które aprobujemy i uważamy za wartościowe. Wzmacnianie polega na użyciu pewnej formy nagrody lub pochwały, która ma zachęcać do dalszego praktykowania danego zachowania. Wzmocnienia należy stosować znacznie częściej niż kary. Częstsze nagradzanie powoduje, że dziecko ma poczucie własnej wartości i wierzy we własne siły.

Aby nagroda była skuteczna należy zwrócić uwagę na następujące czynniki: atrakcyjność nagrody, rozkład w czasie – chodzi o to, by przy czynności, którą chcemy wzmocnić zawsze pojawiała się nagroda  najlepiej zaraz po występującym zachowaniu. Formy nagradzania są przeróżne. Mogą być zarówno materialne, jak i niematerialne, jednak w przypadku tych pierwszych nie należy ich nadużywać.

Wychowanie systemem kar i nagród

Postanawiając stosować jakąś metodę dobrze jest wiedzieć, co chcemy przez nią osiągnąć. Warto zatem mieć świadomość tego, w jaki sposób używamy kar i nagród oraz z jaką częstotliwością. Ważna jest także motywacja rodzica, który decyduje w danym momencie o wzmocnieniu lub naganie danego zachowania. Jeśli obydwie formy stosujemy w atmosferze miłości i szacunku do dziecka a nie pod wpływem naszych emocji z niejasnością, brakiem spójności i niekonsekwencją, możemy mieć nadzieję, że nagradzanie i karanie przyniesie oczekiwane rezultaty.