O wychowaniu niby wszystko wiadomo. Wydaje się, że jest to sprawa naturalna i prosta, niewymagająca tworzenia zbędnej nadbudowy. Jednak czasami warto uświadomić sobie jak nasze  oddziaływania wychowawcze wpływają na nasze pociechy.

Jeśli skończyły ci się pomysły, w jaki sposób twórczo i wartościowo wpływać na dziecko sięgnij do elementów którejś z metod wychowania, stworzonej przez największe umysły pedagogiczne XX wieku.

Spontaniczność i twórczość

To podstawowe założenia pedagogiki Marii Montessori, włoskiej lekarki i pedagoga.  Obecnie pedagogika ta wykorzystywana jest  w szkołach o jej imieniu, których w samej Polsce jest kilkadziesiąt. W wychowaniu według Montessori chodzi przede wszystkim o wspieranie dziecka w jego rozwoju  fizycznym, duchowym, kulturowym i społecznym. Kładzie nacisk na wspieranie, a nie hamowanie u dziecka jakiejkolwiek aktywności.

Twój mały brzdąc gra ci na nerwach uderzając w klawisze pianina? Pozwól mu na to. Jego twórczość możesz wesprzeć przez uruchomienie wyobraźni np. wymyślanie historyjek, do tego, co gra. Bardzo ważną funkcję w tej pedagogice pełni rozwijanie u dziecka określonych cech charakteru oraz współdziałania z innymi, takich jak: samodzielność, wiara w siebie, pracowitość, umiejętność koncentracji,  kontrola i panowanie nad sobą, podejmowanie działań niezależnie od nagrody, brak rywalizacji na rzecz wzajemnej pomocy. Ciekawym elementem jest wychowanie do ciszy, w której dzieci powinny realizować swoje zadania.

Jeśli chcesz, aby twoje dziecko rozwinęło u siebie którąś z tych kompetencji pozwól mu: uczyć się przez działanie, na samodzielność w granicach ustalonych reguł społecznych – niech ma możliwość wyboru formy, czasu i miejsca zabawy i nauki. Postaraj się wymyślać zadania, które będą wymagały od niego koncentracji.

Swobodna ekspresja

Elementy te w swojej teorii ujął Celestyn Freinet, francuski pedagog, który uważał, iż podstawą dobrego wychowania powinno być zachęcanie i pozwolenie dziecku na swobodną ekspresję. Miała ona umożliwić dziecku komunikację z innymi, rozwijać osobowość, zaspakajać potrzeby dziecka oraz umożliwiać wyrażanie siebie. Ponadto, ma pomagać w kształceniu kompetencji językowych oraz twórczej postawy w naturalny sposób.

Dla nas, jako rodziców czy wychowawców, jest natomiast źródłem poznania dziecka. Swoją koncepcję Freinet stosował w założonej przez siebie szkole i w dużej mierze dotyczy ona tego środowiska. Jednak pewne jej elementy zdecydowanie możemy wykorzystać na gruncie praktyki rodzinnej. Należy do nich na pewno swobodna ekspresja, która ma postać słowną, ale także artystyczną. Wszystkie domowe teatrzyki czy pisanie bajek jest jak najbardziej wpisane w ten nurt i powinno być doceniane przez rodziców, chcących rozwinąć u dziecka tę formę ekspresji.

Freinet kładł także nacisk na rolę pracy jako elementu wychowania. Dopatrywał się jej w zabawach dzieci, które w ten sposób miały zaspokoić potrzebę takiej aktywności. Wartość pracy dziecko może zrozumieć poprzez zdobywanie własnych doświadczeń i wysiłku włożonego w jakieś działanie.

Wychowanie przez modelowanie

Odtwarzanie zachowań osób bliskich jest rzeczą naturalną i obserwowalną już u małych dzieci. Chcąc zachęcić je do przyjęcia określonych postaw powinniśmy zwrócić uwagę na nasze działania i postawy. Szczególnie ważne jest, aby dziecko widziało wartościowe relacje pomiędzy rodzicami, opierające się na szacunku i wzajemnej trosce. Ubogacone prawidłową i pełną miłości postawą rodzicielską dzieci, będą wzrastać w przekonaniu o prawdziwości i słuszności takiego postępowania. Nie należy zapominać także o naszych kontaktach z otoczeniem. Modelując nas, dziecko może w ten sposób, wykształcić w sobie chęć i umiejętność współpracy, pomocy innym czy budowania relacji opartych na przyjaźni.

Zadaj zadanie

Metoda zadaniowa pozwala dzieciom na wyjście spoza kręgu własnych potrzeb i tylko swojego punktu widzenia. Podstawowy cel tej metody to zmiana zachowania, na to bardziej pożądane przez opiekunów, szczególnie w zakresie funkcjonowania społecznego. Wykonanie określonych zadań pozwala także na zdobycie doświadczenia lub wiedzy z danej dziedziny. Uwrażliwia na potrzeby innych. Skierowanie uwagi dziecka i narzucenie pewnych obowiązków, oddziałujących na sferę funkcjonowania społecznego, pozwala na wykształcenie zachowań prospołecznych oraz odpowiedzialności za to, co robi. Wszelkie zadania, niesprowadzające się tylko do obowiązku szkolnego są jak najbardziej wskazane.

Nagroda czy kara?

Nagradzanie i karanie to chyba najbardziej popularna metoda oddziaływań wychowawczych. Obecnie znacznie większy, pozytywny wpływ przypisuje się raczej nagradzaniu. Dzięki niemu możemy wzmocnić takie postawy i działania dziecka, które uważamy za wartościowe. Kara powinna być natomiast ograniczona do ponoszenia konsekwencji za swoje czyny. Zdecydowanie nie należy stosować kar cielesnych. Prowadzą one tylko do negatywnych przeżyć dziecka, nierzadko będąc także czynnikiem sprawczym kształtowania zachowań agresywnych lub antyspołecznych.

Miłość po grób

Poruszając się w obrębie tematyki wychowawczej nie sposób nie wspomnieć o jej polskiej perle – Januszu Korczaku, który  swoją postawą dawał wyraz temu, do czego dążył jako wychowawca. Za punkt wyjścia uznał indywidualizm każdego dziecka, który powinien być dostrzeżony przez  opiekunów. Najważniejsze było wychowanie do samodzielności poprzez wspieranie dziecięcej inicjatywy i samorządności. Pedagogika ta oparta jest na miłości do wychowanka, która każe stwarzać mu wszelkie, niezbędne warunki do rozwoju, dostrzega jego możliwości oraz potrzeby tu i teraz. Kładzie nacisk na prawa dziecka, jako pełnowartościowego człowieka oraz partnerstwo we wzajemnych relacjach między dzieckiem a dorosłymi. Miłość do dziecka nie może być możliwa bez jego dogłębnego poznania. Dziecka trzeba się uczyć, tak samo jak mądrej miłości do niego, która traktuje je jako pełną osobę, a nie własność. Korczak zaświadczył o tej miłości, ginąc w Treblince razem ze swoimi podopiecznymi z getta.