Metody ustalania dni płodnych i niepłodnych opierają się obserwacji naturalnego cyklu kobiety i obliczaniu okresu płodnego na jego podstawie.

Ponieważ obserwacja zasadza się na cykliczności, są one wiarygodne jedynie u kobiet, które prowadzą regularny tryb życia z zachowaniem rytmu dzień – noc (czyli np. nie pracują w systemie zmianowym), które nie mają problemów z powtarzającymi się infekcjami pochwy oraz nie cierpią na zaburzenia hormonalne i nieregularne cykle.

Kalendarzyk małżeński    

Pierwsza naturalną metodą ustalania płodności jest metoda kalendarzowa. Polega ona na ocenie najkrótszego i najdłuższego cyklu w ciągu ostatniego półrocza. Początek okresu płodnego wyznacza się, odejmując 18 dni od najkrótszego cyklu a jego koniec odejmując 11 dni od cyklu najdłuższego.

Praktycznie oznacza to, że u kobiet, których cykle wahają się między 26 a 32 dniami okres płodności przypada od 8. do 21. cyklu (2 tygodnie) i w tym czasie kobiety powinny zachowywać abstynencje seksualną, jeśli nie chcą zajść w ciążę.

Metoda termiczna

Kolejną metodą naturalną jest metoda termiczna, w której okres płodny określa się na podstawie pomiarów temperatury ciała. Pomiarów dokonuje się zwykłym termometrem w pochwie, najlepiej rano, przed wstaniem z łóżka, o stałej godzinie.  Bezpieczne współżycie według tej metody jest dopuszczalne od czwartego dnia po stwierdzeniu podwyższenia temperatury aż do miesiączki (czyli  tylko w drugiej fazie cyklu). Bardzo ważne jest, żeby obserwować swój organizm kilka cykli przez zastosowanie tej metody, ponieważ zwyżka temperatury nie jest znaczna (ok. pół stopnia Celsjusza).

Metoda śluzowa

Metoda śluzowa (inaczej metoda Billingsów) opiera się na obserwacji śluzu szyjkowego w ciągu cyklu miesiączkowego. Przed owulacją śluz szyjkowy staje się obfity, śliski i ciągliwy, można go rozciągnąć w palcach na kilka centymetrów, jest to tzw. śluz płodny. Okres niepłodny w tej metodzie datuje się na do dnia pojawienia się pierwszych zmian w śluzie, a następnie od 4 dni po ostatnim dniu śluzu płodnego.

Metoda objawowo - termiczna

Metoda objawowo-termiczna łączy metodę pomiaru temperatury ciała z obserwacją śluzu. Początek okresu płodnego wyznacza moment pojawienia się śluzu płodnego (czyli gęstego, rozciągliwego) a koniec następuje 3 dni po wzroście temperatury.  

Zaletą metod naturalnych jest brak skutków ubocznych. Metody te nie ingerują w naturalny cykl miesiączkowy kobiety, więc nie pociągają za sobą zaburzeń hormonalnych i nie mają wpływu na płodność w przyszłości, kiedy kobieta zdecyduje się na dziecko. Niestety, ich niewątpliwą wadą jest niezbyt wysoka skuteczność oraz trudności techniczne. Kobieta stosująca je musi poznać dobrze własne ciało i brać pod uwagę odchylenia od normalnego cyklu, które mogą być spowodowane infekcjami, podróżami i stresem.

Indeks Pearla

Indeks Pearla, czyli wskaźnik określający skuteczność metod antykoncepcyjnych określa ilość nieplanowanych zajść w ciążę w ciągu roku na 100 kobiet stosujących daną metodę. Oznacza to, że im niższa wartość indeksu, tym skuteczniejszy jest dany sposób. Dla metody kalendarzowej wynosi on 14-15/100 kobiet, dla metody termicznej 0,8-1,4/100 kobiet, dla metody śluzowej 1-23/100 kobiet a dla metody objawowo-termicznej 3-35/100 kobiet.

Każda kobieta powinna zdecydować się na taką metodę antykoncepcji, która jej odpowiada. O swoich wątpliwościach i preferencjach powinna poinformować ginekologa, który pomoże jej w optymalnym wyborze.